Phú Quý là một huyện đảo thuộc tỉnh Bình Thuận, Duyên hải Nam Trung Bộ, Việt Nam và là một quần đảo gồm 12 đảo lớn nhỏ, nằm ngoài cùng hệ thống đảo ở cực Nam Trung Bộ.

Phú Quý ở tọa độ 108 o55 ‘ đến 108 o58 ‘ kinh Đông và từ 10 o29 ‘ đến 10 o33 ‘ vĩ Bắc, khoảng cách tới những vùng lân cận như sau :

• Cách thành phố Phan Thiết 56 hải lý (khoảng 104 km) về phía Đông Nam.[2]
• Cách quần đảo Trường Sa 540 km về hướng Tây Nam.
• Cách thành phố Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa 150 km về phía Nam.
• Cách Côn Đảo 330 km về phía Đông Bắc.
• Cách thành phố Vũng Tàu 200 km về phía Đông.

Huyện hòn đảo Phú Quý có 3 xã : Ngũ Phụng ( huyện lỵ ), Tam Thanh, Long Hải. [ 3 ]

Hiện nay, trung tâm huyện lỵ Phú Quý đạt chuẩn đô thị loại V.

Đã từ lâu đảo Phú Quý trở nên rất quen thuộc với nhiều người qua sử sách xưa dưới nhiều tên gọi: Cổ Long, Thuận Tịnh, Cù Lao Khoai Xứ, Cù Lao Thu… Các nhà hàng hải phương Tây thường gọi đảo Phú Quý là Poulo-Cécir-de-Mer.[4]

Từ năm Thiệu Trị thứ 4 ( 1844 ) vì tiềm năng kinh tế tài chính dồi dào và số lượng đặc sản nổi tiếng đáng kể biệt nạp cho Triều đình Huế, hòn đảo được đổi tên từ Tổng Hạ sang Tổng Phú Quý thường trực huyện Tuy Phong, phủ Ninh Thuận, tỉnh Bình Thuận .Tuy là một hòn hòn đảo nằm khác biệt giữa trùng dương nhưng dấu tích phát hiện được cho thấy hòn đảo đã được tìm hiểu và khám phá tạo nên đời sống ở hòn đảo từ rất sớm. Trong quy trình khai thác đá quánh, nhân dân đã tìm thấy những mộ vò lớn. Trong mộ có chôn theo 1 số ít công cụ lao động như rìu, bôn và cả những chiếc vòng đeo tay bằng đá với kỹ thuật chế tác rất tinh xảo. Điều này tương thích với những giai thoại được lưu truyền rằng trước khi có sự tìm hiểu và khám phá vạn vật thiên nhiên của những con người từ lục địa, ở đây đã có một giống người Thượng sinh sống bằng nghề hái lượm và bắt cá ven biển. Trải qua những biến thiên của lịch sử vẻ vang, Phú Quý là nơi quy tụ của nhiều luồng dân di cư từ lục địa ra với nhiều thành phần dân tộc bản địa khác nhau. Trong đó người Kinh đóng vai trò chủ thể .Khi khởi đầu tăng trưởng mạnh kỹ thuật đóng thuyền buồm với những chiếc thuyền ra được khơi xa thì cũng là lúc có nhiều người từ lục địa đặt chân lên hòn đảo. Cùng với những phần mộ còn sót lại trên hòn đảo, sự tích công chúa Bàn Tranh chứng tỏ người Chăm đã xuất hiện ở hòn đảo này. Sự tích kể rằng : Bàn Tranh là một công chúa xinh đẹp vì chống lệnh vua cha nên bị kết tội phản nghịch và bị đày ra hòn đảo. [ 5 ] [ 6 ]Bên cạnh đó, do không chịu nổi sự khắc nghiệt của chính sách nông nô, bất mãn với triều đình phong kiến, nhiều người đã tìm đường ra đây lập kế sinh nhai. Người Kinh xuất hiện ở hòn đảo cũng từ rất sớm. Trong thời kỳ Trịnh-Nguyễn phân tranh ( 1627 – 1672 ), rất nhiều ngư dân thuộc những tỉnh duyên hải miền trung, hoặc chạy giặc lánh nạn, hoặc đi tìm nguồn cá, thuyền của họ vượt sóng trùng dương đã gặp phải những trận cuồng phong quyết liệt và ” xiêu ” lên hòn đảo .Cùng với người Kinh, một số ít người Hoa cũng hòa nhập vào cộng đồng cư dân ở Phú Quý. Vào thế kỷ 17, một số ít quan lại nhà Minh sau khi chống nhà Thanh thất bại, đã phải trốn ra quốc tế. Từng đoàn thuyền vượt biển tiến về phía nam, trong số đó có hàng chục thuyền đã quyết định hành động dừng chân lập nghiệp ở Phú Quý. Người Hoa đến đây sống dựa vào những ngành nghề như dệt tơ lụa, kinh doanh. Quá trình tăng trưởng về sau, 1 số ít người do làm ăn trở nên giàu sang đã lần lượt tìm vào những thành phố lớn ở đất liền, chỉ 1 số ít ít còn lại trên hòn đảo .Khi dân cư ngày một đông hơn thì những hình thức tổ chức triển khai xã hội cũng từ từ được hình thành. Vào thời chúa Nguyễn Phúc Khoát ( 1738 – 1765 ), chính quyền sở tại Đàng Trong đã tổ chức triển khai trên hòn đảo thành từng hộ bạch bố đến đội bạch bố rồi từ từ trở thành ấp và làng. Tuy số dân lúc bấy giờ chưa đông đúc nhưng Phú Quý có đến 14 làng và 1 ấp. Mỗi làng được lập trên cơ sở một nhóm nhỏ ngư dân, đôi lúc chỉ có từ 10 đến 12 tránh đinh và thường mang những tên cũ của địa phương trước khi đến đây lập nghiệp : Thoại Hải, Thế Hanh, Thế An, Hội Thiên, Hội Hưng, Hương Lăng, Mỹ Xuyên, Phú Ninh, An Hòa, Hải Châu, Thương Hải, Triều Dương, Hội An, Mỹ Khê và ấp Quý Thạnh. Từ niên hiệu Đồng Khánh – Đồng Khánh năm thứ 1 ( 1886 ), toàn hòn đảo được tổ chức triển khai thành 11 làng và đến năm 1930 do sự sáp nhập ba làng Phú Ninh vào Phú Mỹ và Hương Lăng vào Quý Thạnh nên chỉ còn lại 9 làng : Long Hải, Phú Mỹ, An Hòa, Hải Châu, Thương Hải, Quý Thạnh, Triều Dương, Mỹ Khê và Hội An. Hiện nay, hòn đảo được chia làm 3 xã : Long Hải, Ngũ Phụng, Tam Thanh .Phú Quý trong một thời hạn dài đã sống trong điều kiện kèm theo khép kín tự cung tự túc tự cấp với những hoạt động giải trí kinh tế tài chính như trồng trọt, đánh bắt cá món ăn hải sản, 1 số ít ngành nghề bằng tay thủ công như dệt vải, đan võng, ép dầu … Trong đó, ngư nghiệp đóng vai trò chủ yếu. [ 7 ]Ngày 27 tháng 4 năm 1977, huyện hòn đảo Phú Quý chính thức được xây dựng theo Quyết định số 329 – CP của Hội đồng nhà nước trên cơ sở hòn đảo Phú Quý, khi đó thuộc tỉnh Thuận Hải, gồm 3 xã : Long Hải, Ngũ Phụng và Tam Thanh. [ 8 ]Ngày 26 tháng 12 năm 1991, tỉnh Thuận Hải được tách thành 2 tỉnh là Bình Thuận và Ninh Thuận, huyện hòn đảo Phú Quý thường trực tỉnh Bình Thuận như lúc bấy giờ. [ 9 ]
Các trường mần nin thiếu nhi : Trước 2019 : Mẫu giáo Tam Thanh, Mầm non Ban Mai ( xã Tam Thanh ) ; Mẫu giáo Ngũ Phụng, Mầm non Hoa Biển ( xã Ngũ Phụng ) ; Mẫu giáo Long Hải, Mầm non Hải Âu ( xã Long Hải ). Kể từ 01/01/2019 : Sáp nhập lại thành 3 trường : Mầm non Tam Thanh, Mầm non Long Hải và Mầm non Ngũ Phụng .Các trường tiểu học : Trước 2019 : Phú An, Quý Thạnh ( xã Ngũ Phung ) ; Quý Hải, Đông Hải ( xã Long Hải ) ; Mỹ Khê, Triều Dương ( xã Tam Thanh ). Kể từ 01/01/2019 : Sáp nhập lại thành 3 trường : Tiểu học Ngũ Phụng ; Tiểu học Long Hải ; Tiểu học Tam Thanh .Các trường trung học cơ sở : Tam Thanh, Ngũ Phụng, Long Hải .Một trường trung học phổ thông : trung học phổ thông Ngô Quyền .

Các hòn đảo lân cận[sửa|sửa mã nguồn]

Hòn Tranh: Cách cảng Phú Quý 600 m, nằm phía đông nam đảo Phú Quý. Hòn Tranh có chiều rộng nhất là 650 m về phía Bắc, nơi hẹp nhất 290 m, chiều dài 1.176 m,[10] diện tích 55 ha. Trước đây là một hoang đảo chủ yếu là cỏ tranh, được nhân dân phá trồng hoa màu, hiện nay đang được trồng rừng phục hồi môi trường. Không có dân cư sinh sống. Hiện là nơi đặt trạm ra-đa quan sát biển của lực lượng Hải quân nhân dân Việt Nam.

Hòn Trứng: rộng 3.600 m2.[11] Nằm phía tây bắc, là cửa ngõ ra vào đảo, là điểm tựa của nhiều loại ghe thuyền. Mùa gió Nam thuyền có thể neo đậu ở phía bắc. Mùa gió Bắc có thể neo đậu ở phía nam.

Hòn Trứng nhỏ: rộng 2.000 m2, cách Hòn Tranh 100 mét về phía đông nam.[11]

Hòn Đen, Hòn Nghiên hay Hòn Mực,[11] do đảo toàn đá đen. Nằm phía đông bắc Phú Quý, cách bờ 100 mét, diện tích 23.000 m2. Vào những lúc nước ròng có thể lội bộ ra Hòn Đen.

Hòn Giữa: đây là một dãy gành đá bén nhọn nằm cạnh Hòn Đen, nằm vắt ngang như một nhịp cầu nối liền Hòn Đen và Hòn Đỏ thuộc xã Long Hải. Diện tích 2.900 m2.[11]

Hòn Đỏ, Hòn Bút, Hòn Son hay Hòn Bút Nghiên:[11] Nằm phía đông bắc Phú Quý, cách bờ khoảng 200 – 300 mét. Có tên là Hòn Đỏ vì ở đây toàn là đá màu đỏ. Diện tích hơn 28.000 m2.[11]

Hòn Hải hay Hòn Khám, Hòn Hài: cách đảo Phú Quý gần 65 km về phía nam, là điểm A6 đường cơ sở lãnh hải Việt Nam. Có hình dạng là một khối đá vuông cạnh mọc thẳng đứng, có chiều dài khoảng 130 m, bề ngang chỗ rộng nhất khoảng 60 m, điểm cao nhất là 113 m tính từ mặt biển, rộng 46.000 m2,[11] là một trong các điểm cơ sở nằm trên đường cơ sở của Việt Nam. Hòn Hải và hai hòn đảo nhỏ lân cận tạo thành cụm đảo The Catwicks trong các bản đồ hàng hải phương Tây. Hòn Hải được gọi là Pulo Sapata, Poulo Sapate, hoặc Shoe Island.[12] Hải đăng Hòn Hải được xây dựng năm 2004.[13][14][15][16][17][18]

Hòn Đồ Lớn hay Hòn Bố:[11] Nằm phía đông nam và cách Phú Quý gần 60 km, có thể một phần hòn đảo này hình thành năm 1923 do hoạt động phun trào dưới lòng biển Đông[19]. Lúc đầu có dạng hình tròn với đường kính 40 m, trên mặt có cát trắng và xung quanh có cạnh bậc thang thoai thoải. Hiện nay hình thành một bãi đá ngầm dài 700 m và rộng gần 500 m. Hòn Đồ lớn còn được hàng hải phương Tây gọi là Round Island hoặc Great Catwick.[12][20]

Hòn Đồ Nhỏ hay Hòn Trào: cách Hòn Bố 2 hải lý về phía đông, rộng chỉ có 50 m2.[11] Hòn Đồ nhỏ còn được gọi là Little Catwick hoặc Pyramid trong hàng hải phương Tây. Little Catwick cách Pulo Sapata (hòn Hải) 2 dặm về hướng tây bắc.[12]

Hòn Đá Tý, Hòn Tý, Hòn Vung hay Hòn Tiền:[11] cách đảo Phú Quý 80–100 m.

Di tích lịch sử dân tộc[sửa|sửa mã nguồn]

Khung cảnh nhìn từ chân tượng Quan Âm chùa Linh Sơn

• Chùa Linh Quang là di tích lịch sử cấp quốc gia tọa lạc trên một đồi cao tại thôn Mỹ Khê xã Tam Thanh. Chùa được xây dựng vào thời Cảnh Hưng thứ 8 đến nay đã có hơn 250 tuổi. Chùa còn lưu giữ các sắc phong của triều Nguyễn ban.[21]
• Vạn An Thạnh nằm ở xã Tam Thanh là một trong những vạn tại đảo thờ và tín ngưỡng ông Nam Hải và ở đây cũng có một số sắc phong mà các vua triều Nguyễn ban tặng.[22]
• Đền thờ Công chúa Bàn Tranh là di tích lịch sử cấp quốc gia, thôn Quý Hải, Long Hải
• Đền thờ Bà Chúa Ngọc và vạn Thương Hải là 2 di tích lịch sử cấp tỉnh vừa mới được công nhận có 5 sắc phong thần cho Bà Chúa Ngọc và còn một số hiện vật tế tự quý như: chiếc đỉnh đồng, chân đèn và chuông đồng. Ba sắc phong cho Thần Nam Hải và 2 sắc phong thần cho Bắc Trấn đô đốc Bùi Quận Công.
• Đình làng Triều Dương còn lưu giữ nhiều di vật quý giá như: các câu đối, hoành phi viết bằng chữ Hán Nôm; 5 sắc phong của các vua triều Nguyễn phong tặng cho Thành Hoàng bổn cảnh. Đây là di tích lịch sử cấp tỉnh.
• Ngoài ra Phú Quý còn có một số chùa và đền nổi tiếng được nhân dân sùng bái và thờ kính: Chùa Linh Sơn núi Cao Các, Mộ Thầy Nại, Thánh thất Cao Đài Ngũ Phụng,…
• Ngày 16/5/2019 Đền thờ Bạch mã Thái giám làng Phú Mỹ được trao bằng di tích kiến trúc nghệ thuật (cấp tỉnh)

Di tích Cấp quốc gia:

Di tích Cấp tỉnh:

1. Di tích lịch sử văn hóa – Đình làng Triều Dương (Tam Thanh)
2. Di tích lịch sử văn hóa – Đình và Vạn Hội An (Tam Thanh)
3. Di tích lịch sử văn hóa – Vạn Mỹ Khê (Tam Thanh)
4. Di tích lịch sử văn hóa – Đền thờ Thầy Sài Nại (Ngũ Phụng)
5. Di tích lịch sử văn hóa – Đền thờ Bà Chúa Ngọc- Vạn Thương Hải (Ngũ Phụng)
6. Di tích lịch sử văn hóa – Đình làng Long Hải (còn gọi là Nhà Vuông)
7. Di tích lịch sử văn hóa – Đền thờ Bà Chúa Ngọc-Miếu Cây Da (Long Hải)
8. Di tích kiến trúc nghệ thuật – Đền thờ Bạch Mã Thái Giám làng Phú Mỹ (Ngũ Phụng)

Ẩm thực – đặc sản nổi tiếng[sửa|sửa mã nguồn]

• Hải sâm được nhiều người ưa thích nhất và được phục vụ trong các bữa tiệc. Hải sâm còn là nguồn lợi xuất khẩu.
• Da cá mú bông[23] hấp các vị thuốc bắc gồm đại táo, câu kỷ, mộc nhĩ, bá hạp, hột sen và một ít bún song thăng, gia thêm ngũ vị hương.
• Cua huỳnh đế[24] là đặc sản của vùng biển Bình Thuận, nhất là tại Phú Quý. Cua huỳnh đế có màu đỏ hồng, mai hình vuông, càng và que ngắn. Ðặc biệt, đầu cua dài và có nhiều râu.
• Ốc vú nàng[25][26]

Giao thông Phú Quý[sửa|sửa mã nguồn]

Giao thông nối tiếp Phú Quý và đất liền từ trước đến giờ còn hạn chế hầu hết dựa vào đường thủy trong nước. Hiện nay có tàu trung tốc Hưng Phát, cao tốc SuperDong, Express Phú Quý. giảm thời hạn từ 6 h xuống còn 2 h30 phút. Giao thông đường đi bộ trên hòn đảo thuận tiện. Có dịch vụ cho thuê xe máy để chuyển dời trên hòn đảo .

Điện gió Phú Quý[sửa|sửa mã nguồn]

Điện gió Phú Quý đặt tại vùng đất xã Long Hải và Ngũ Phụng phía bắc hòn đảo. Điện gió Phú Quý có hiệu suất lắp máy 6 MW với 3 tua bin, cung ứng hàng năm khoảng chừng 25,4 triệu kWh, hoạt động giải trí phối hợp với xí nghiệp sản xuất điện diesel 3 MW. Dự án khai công ngày 26/11/2010, dự kiến tháng 12/2011 nhưng thực tiễn khánh thành tháng 8/2012 [ 27 ] [ 28 ] .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://listbds.com
Category: DỰ ÁN